Jak przebiegają badania okulistyczne i jakie dolegliwości wykrywają

Badanie okulistyczne zwykle przebiega według prostego schematu: krótki wywiad, podstawowe testy wzroku, ocena struktur oka w lampie szczelinowej, a w razie potrzeby pomiary ciśnienia i badania obrazowe. Pozwala to wykryć m.in. krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm, jaskrę, zaćmę i choroby siatkówki. Poniżej opis krok po kroku oraz przykłady dolegliwości, które da się ujawnić na poszczególnych etapach.

Przeczytaj również: Zaburzenia mowy u dzieci - jak je rozpoznać i jak leczyć?

Jak wygląda pełne badanie okulistyczne krok po kroku

Na początku specjalista przeprowadza wywiad medyczny z pacjentem. Pyta o objawy (np. zamglenie, światłowstręt, błyski, mroczki), czas ich trwania, przebyte choroby, urazy, stosowane leki i obciążenia rodzinne (np. jaskra, cukrzyca). To etap, który ukierunkowuje dalszą diagnostykę.

Przeczytaj również: Kreska permanentna – sposób na idealny makijaż oczu

Następnie ocenia się zewnętrzne elementy oka: powieki, spojówki, ruchomość gałek ocznych i reakcję źrenic na światło. Już tutaj mogą ujawnić się stany zapalne, zaburzenia ustawienia powiek czy asymetrie źrenic.

Przeczytaj również: Co cechuje suchy lód? Jakie ma zalety i zastosowanie?

Kolejny krok to badanie ostrości wzroku z użyciem tablic (do dali) i testów do bliży. Pozwala ono określić, jak drobne szczegóły pacjent rozróżnia w standardowych warunkach oświetleniowych.

Badanie refrakcji (autorefraktometria i/lub subiektywna próba w oprawie próbnej) służy do precyzyjnego określenia wady wzroku oraz doboru mocy szkieł lub soczewek kontaktowych. Na tym etapie często wykonuje się również badanie optometryczne, pogłębiające ocenę widzenia obuocznego i akomodacji.

Badanie w lampie szczelinowej (biomikroskopia) pozwala obejrzeć rogówkę, przednią komorę, tęczówkę, soczewkę i – przy odpowiednim ustawieniu – struktury tylnego odcinka. Ujawnia zmętnienia, mikrourazy, złogi, cechy zapalenia czy zmiany zwyrodnieniowe.

Gdy istnieje wskazanie, wykonuje się pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometria). To jeden z kluczowych elementów w kierunku diagnostyki jaskry. Podwyższone wartości wymagają dalszej oceny tarczy nerwu wzrokowego.

Badanie dna oka (oftalmoskopia) umożliwia ocenę siatkówki, naczyń, plamki żółtej i tarczy nerwu wzrokowego. Uzyskany obraz pomaga wykryć zarówno choroby okulistyczne, jak i niektóre ogólnoustrojowe (np. retinopatie w przebiegu cukrzycy lub nadciśnienia).

Uzupełniająco wykonuje się badanie pola widzenia, które rejestruje ubytki obwodowe i centralne. Jest ważne w podejrzeniu jaskry, ale też przy podejrzeniu zmian ośrodkowego układu nerwowego.

W razie potrzeby zleca się badania obrazowe oka takie jak OCT (optyczna koherentna tomografia) siatkówki i nerwu wzrokowego oraz USG gałki ocznej. Te metody pozwalają uwidocznić drobne zmiany strukturalne, monitorować progresję i planować dalsze postępowanie.

Jakie dolegliwości i choroby wykrywa badanie okulistyczne

Wady wzroku: podczas badania ostrości i refrakcji wykrywa się krótkowzroczność, dalekowzroczność i astygmatyzm. Pacjent zgłasza najczęściej niewyraźne widzenie dali lub bliży, potrzebę mrużenia oczu, bóle głowy przy pracy z bliska. Wynik wskazuje rodzaj i wielkość wady, co umożliwia dobór korekcji.

Choroby przedniego odcinka oka: biomikroskopia ujawnia zapalenia spojówek i rogówki, mikrourazy nabłonka, zmętnienia i złogi w soczewce, które są typowe dla zaćmy. Dostrzegalne bywają też objawy zespołu suchego oka: niestabilny film łzowy, punktowe ubytki nabłonka.

Jaskra: połączenie tonometrii, oceny tarczy nerwu wzrokowego i badania pola widzenia pozwala rozpoznać chorobę i monitorować jej przebieg. Początkowo pacjent może nie zauważać objawów; typowe są ubytki w polu widzenia widoczne w perymetrii.

Choroby siatkówki: oftalmoskopia i OCT pomagają wykryć zmiany w plamce, obrzęk, krwotoczki, neowaskularyzację, a także pęknięcia siatkówki. W przypadku nagłego „deszczu mroczków” lub błysków badanie ma znaczenie w kierunku odwarstwienia siatkówki.

Powikłania ogólnoustrojowe: na dnie oka można zaobserwować cechy retinopatii cukrzycowej, nadciśnieniowej, a także zmiany zakrzepowo-zatorowe w naczyniach siatkówki. Te znaleziska wymagają dalszej diagnostyki i kontroli ogólnomedycznej.

Co pacjent odczuwa podczas poszczególnych badań

Badanie ostrości i refrakcji polega na czytaniu znaków i patrzeniu przez soczewki próbne – nie powoduje bólu. Tonometria może wykorzystywać krótki podmuch powietrza lub lekkie dotknięcie rogówki po znieczuleniu kroplami. Biomikroskopia wymaga oparcia brody i czoła; intensywne światło bywa chwilowo niekomfortowe.

Podczas oftalmoskopii z rozszerzeniem źrenic kroplami należy liczyć się z czasowym pogorszeniem ostrości do bliży i światłowstrętem. Po OCT i USG zwykle nie ma dolegliwości. Warto zabrać okulary przeciwsłoneczne na wyjście, jeśli planowane jest rozszerzenie źrenic.

Kiedy zgłosić się na pilne badanie

Natychmiastowej oceny wymagają nagłe objawy: gwałtowny spadek ostrości wzroku, zasłona lub „kurtyna” w polu widzenia, błyski i liczne mroczki, silny ból oka z nudnościami, uraz oka, nagłe dwojenie. W takich sytuacjach szybka diagnostyka zmniejsza ryzyko trwałego pogorszenia widzenia.

Jak przygotować się do wizyty

• Zabierz dotychczasowe okulary/soczewki i ostatnie wyniki badań.
• Przygotuj listę przyjmowanych leków oraz chorób przewlekłych.
• Nie prowadź pojazdu po zakropleniu środków rozszerzających źrenice – zaburzenie widzenia do bliży jest przejściowe.

Najczęstsze pytania pacjentów i rzeczowe odpowiedzi

„Czy badanie zawsze obejmuje wszystkie testy?” – Zakres zależy od objawów i wstępnych wyników. Standard zwykle zaczyna się od ostrości, refrakcji i biomikroskopii, a badania specjalistyczne zleca się według wskazań.

„Po co mierzy się ciśnienie w oku?” – Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego pomaga wykryć i monitorować jaskrę, która uszkadza nerw wzrokowy i bywa długo bezobjawowa.

„Czy badanie dna oka jest konieczne przy bólach głowy?” – Gdy istnieje podejrzenie zmian naczyniowych, obrzęku tarczy nerwu lub powikłań ogólnoustrojowych, oftalmoskopia wnosi kluczowe informacje.

Gdzie znaleźć rzetelny opis podstawowych badań

Przegląd najważniejszych etapów wizyty oraz przykłady testów znajdziesz tutaj: badania okulistyczne. To pomocne źródło, by lepiej zrozumieć, czego się spodziewać podczas wizyty.